Faaliyetler

SirkeDer TGDF (Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonuna) üyesidir.

• Çukurova Üniversitesi ile Carbon izotop tayini analiz metodu geliştirilerek piyasadaki 97 adet ürün analiz edildi. 11 firmanın 20 adet ürününde tağşiş (sentetik asetik asit) tespit edildi. Piyasa örnekleme ve analiz çalışmaları devam ediyor.

• ArgeFar ile meyve konsantreleri ve sirkelik mayşede tağşişi tespit eden Carbon izotop tayini için görüşmeler yapıldı, metotların belirlenmesi amacıyla ön çalışmalar başlatılıyor.

• Ankara’da Tarım ve Orman Bakanlığı Carbon izotop tayin cihazı temin ederek çalışmalara başladı. Bakanlık ile analiz metodunun akredite hale gelmesi için görüşmeler devam ediyor.

• Nar Ekşili Sosun yönetmeliği oluşturulması için ayrıca çalışmaktadır.

• Zincir marketlerle toplantılar yapılarak, sirke piyasasındaki haksız rekabet ve tüketici sağlığını riske atan bilgiler paylaşıldı. Bu doğrultuda tağşişi gerçekten tespit edebilen analiz yöntemi paylaşıldı.

• Zincir marketler artık tedarikçilerinden aldıkları ürünleri carbon izotop analizine göndermektedir.

Türk Gıda Kodeksi Yönetmelik Değişikliği Hakkında Görüş

Sirke Üreticileri Derneği SİRKEDER olarak 24 Mart 2023 Tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile eklenmiş olan;

4) Nar ekşisine nar, nar suyu ve/veya nar suyu konsantresi ve su dışında başka bir gıda bileşeni eklenemez. Nar ekşisi izlenimi veren nar aromalı sos, nar sosu, narlı sos, nar ekşili sos, nar aromalı şurup ve nar ekşili şurup gibi isimlerle nar ekşisi benzeri ürünler yurt içinde piyasaya arz edilemez.”

madde ve bu değişikliğin yayınlanması sonrasında sektörde ortaya çıkan sorunlar hakkında görüşlerimizi aşağıda bilgilerinize arz ederiz.

SEKTÖR BÜYÜKLÜĞÜ

IPSOS Araştırma Şirketinin 2023 Hane Halkı Paneline göre, Nar Ekşisi ve Ekşi Sosların (önceki adıyla halen piyasada bulunan Nar Ekşili Sos dahil) toplam pazarı 8.836 tondur ve yaklaşık 430 milyon TL’lik bir ciroya ulaşmıştır. Bu rakamların dışında çok daha büyük bir pazar ise Ev Dışı Tüketim (EDT) kanalıdır. Başta çiğ köfte sektörü olmak üzere ekşi soslar bu kanalda kullanılmaktadır ve tüketici talebi bu yöndedir.

Nar ekşisi geleneksel Türk damak tadına ve mutfağına ait bir lezzettir. Artan gastronomi turizmi ile birlikte yöresel bir lezzet olmaktan çıkıp Türkiye’de giderek daha çok hanede kullanılmaya başlamıştır ve her sene girdiği hane sayısı artmaktadır. Geçmiş yıllara göre büyüme rakamları da bu gerçeğin yansımasıdır.

Bu büyük pazarın sadece %10’unu “Nar Ekşisi” ürünleri, geri kalan %90’ını ise “Ekşi Sos” ürünleri oluşturmaktadır. Bunun 2 ana nedeni vardır.

1. Türkiye pazarında yaklaşık 9.000 ton tüketim ihtiyacının hepsini sadece nar ekşisi olarak karşılayacak miktarda nar konsantresi tedariği yoktur. Bu nedenle içinde çeşitli yüzdelerde nar konsantresi bulunan Ekşi Sos ürünleri de piyasada artan ihtiyacı karşılamak üzere tüketicilere sunulmuştur.
2. Tedariği çok kısıtlı olan nar konsantresi, Ekşi Sos yerine Nar Ekşisi için kullanılırsa üretilebilecek miktar çok sınırlıdır. Halihazırda Ekşi Sos ve Nar Ekşisi ürünleri arasındaki fiyat makası 3 kat civarındadır (216 TL/kg vs 620 TL/kg). Bu tedarik sıkıntısı ve getirdiği yüksek fiyat nedeniyle bugün pazardaki tüketicinin tercihi daha uygun fiyatlı olan Ekşi Sos ürünlerinden yanadır.

Yukarıda bahsettiğimiz sebeplerle birlikte düşünüldüğünde, tüm pazar tonajının %90’ını oluşturan “Ekşi Sos” ürünlerinin üretilmemesi, 2023 sonu itibariyle 430 milyon TL ciro yaratan bir sektörü öldürmek anlamına gelmektedir. Böyle bir karar, tüm sektördeki paydaşlar için geri dönülemez bir yolun başlangıcıdır. Böyle bir durumda, limitli nar konsantresi tedariği daha da pahalı hale gelecek, üretilen nar ekşisi ürünlerinin fiyatları tüketicilerin alım güçlerini aşacak şekilde yükselecektir. Halihazırda aralarında 3 kat fiyat farkı olan bu ürünlerin, limitli tedarik nedeniyle artacak maliyetinden dolayı fiyat makasının 6-10 kat arasında bir yerde olacağını öngörüyoruz. Özellikle fiyat enflasyonu yaratmamaya azami gayret gösterdiğimiz bu dönemde, maalesef bu kaçınılmaz sondur. Toplamda 430 milyon TL ciro yaratan bir sektörü zor durumda bırakarak hem üreticilerin hem üretici tarafından istihdam edilen çalışanların, hem de bütçesine göre daha uygun fiyatlı ürünleri seçebilen tüketicilerin mağdur olması söz konusudur. Düşünülmesi gereken başka bir konu ise bu geleneksel lezzet için giderek artan talebin çok kısıtlı miktarda karşılanabilecek olmasıdır. Bu sektörün lezzetlendirdiği çiğköfteciler gibi birçok gıda üreticisi de hem tedarik hem de fiyat anlamında etkilenecektir.

Bu sebeplerden dolayı tüketiciler açısından en büyük tehlike ise Ekşi Sos ürünlerinin yasaklanması durumunda bu ürünlerin “Nar Ekşisi” adı altında satılması olacaktır. Ekşi soslara piyasadaki talep devam edeceği için bu ürünlerin çoğu nar ekşisi olarak satılmaya devam edecek ancak içerik ekşi sos olacaktır. Bu durumda tüketici ekşi sos ile nar ekşisini ayırt edemeyeceği için kandırılmış olacak ve çok büyük bir haksız rekabet oluşacaktır. Oysa mevcut durumda tüketici tercihini sos veya ekşiden yana kullanabilmektedir.

YÖNETMELİK DEĞİŞİKLİĞİ SONRASI SEKTÖRDE ALINAN AKSİYONLAR

Tüketicilerin ne satın aldığını, ne tükettiğini bilmesinin en doğal hakları olduğuna olan inancımızla sektörde standartların dışında üretim yapan tüm üreticilerin ve ürünlerin denetlenmesi gerektiği konusunda hem fikiriz. Yayınlanan yönetmelik değişikliği ile birlikte SİRKEDER üyeleri olarak ortak bir karar alarak ürünlerimizin etiketinden “nar görselini” çıkarmış, ürün isminden yine “nar” adını çıkararak “Ekşi Sos” olarak değiştirmiş ve bu şekilde ürünlerimizi yönetmelikte belirtilen “nar ekşisi benzeri ürünler” kapsamından çıkarmış bulunuyoruz. Derneğimize üye olmayan diğer üreticilerin de benzer şekilde hareket ettiğini gözlemlemekteyiz. Yaptığımız bu değişiklik ile Nar Ekşisi satın almak isteyen bir tüketicinin yanılarak Sos satınalma riski ortadan kalkmıştır. Kaldı ki, böyle bir risk yukarıda açıkladığımız fiyat farkı nedeniyle zaten pek olası değildir. Dernek üyelerimizin ve yasal şartlara uyumlu bir şekilde üretim yapan diğer üreticilerin aldığı bu aksiyonu uygulamayan merdiven altı üreticiler olacaktır, bu ürünlerin de sıkı bir denetim ile piyasadan toplatılması en büyük beklentimizdir.

SON DÖNEMDE YAŞANAN SORUNLAR

Piyasadaki Panik ve Kaos

Aldığımız aksiyonlar sonrasında etiketlerimizi değiştirerek “Ekşi Sos” ürünlerimizi piyasa sürmemiz sonrasında bu ürünlerin de piyasadan toplatılacağı yönünde birtakım söylentiler duyuldu. Distribütörlerimiz ve satış noktaları ciddi şekilde endişeye kapıldı ve son olarak nar ekşisi izlenimi veren ve yeni isimlerle piyasaya sürülen birtakım ürünlerin toplatılacağı yönünde Genel Müdürlüğünüzce gönderilmiş bir yazı distribütörlerimiz yoluyla bizlere ulaştı. Bu noktada tekrar vurgulamak isteriz ki; yeni isim ve etiketleriyle ürünlerin Nar Ekşisi ile karıştırılma riski yoktur, tüm sektörün bu şekilde dönüştürülmesi merdiven altı üretimi arttırmamak açısından son derece önemlidir.

Yasaklama Kapsamındaki Belirsizlik

Dağıtım noktalarına gönderilen yazıda nar ekşili sos ile aynı reçete ile farklı isimler altında satışa sunulan ürünlerin yasaklandığı belirtilmektedir. Türk Gıda Kodeksinde ekşi tat vermek amacıyla kullanılan soslara özel bir ürün tebliği bulunmamaktadır. Kodeks kapsamındaki genel yönetmeliklere uyumlu olmak şartıyla farklı reçetelerde ve tatlarda çok çeşitli soslar üretilebilmekte, çok farklı isimlerle piyasaya sürülmektedir. Bu noktada yasaklandığı belirtilen ürünler için kriterlerin ne olacağı, farklı meyveler veya bileşenler kullanılarak yapılan ve piyasada bulunan farklı reçetedeki ürünlerin de yasak kapsamına girip girmeyeceği ve çizginin nerede ve hangi yönetmeliğe göre çizileceği konusunda tam bir karmaşa yaşanmaktadır.

Önerimiz; Nar Ekşisi ve Sos kategorilerinin ürün tebliği ya da TSE standartları ile belirlenmesi, bu standart dışında üretim yapılmaması için gerekli önlemlerin alınmasıdır. Standartlar belli olmadan çıkarılan bir “üretilemez” kararı tüm sektörü, sektördeki paydaşları ve hatta bu sektörün girdi olarak kullanıldığı diğer gıda sektörlerini de olumsuz etkileyecektir.

Tümden yasaklayarak bir sektörü öldürmek yerine Nar konsantresi içeriği için minimum gereklilik ve standartlar belirlenerek, Soslar ve Nar Ekşisi ürünleri yasal olarak tanımlanmalıdır. Etiket üzerinde % içerik bilgisi açık şekilde verilmeli ve soslarda nar ekşisini çağrıştıracak ürün görseli kullanılmaması sağlanmalıdır. Böylece tüketici yanılmadan tercihini hangi üründen yana kullanacağına net olarak karar verebilir.

Yukarıda belirttiğimiz sorunları ve önerimizi görüşlerinize arz ederiz.

Saygılarımızla,

SİRKEDER

Sirke Üreticileri Derneği